Ooraandoeningen door veranderende luchtdruk (barotitis en barotrauma) · Gezondheid en wetenschap (2024)

Wat is het?

De luchtdruk (d.i. de druk van de ons omgevende lucht) is niet overal even groot. Op zeeniveau bijvoorbeeld is de luchtdruk hoger dan op grote hoogte in de bergen, waar de lucht ijler is.

Het oor bestaat uit een buitenste en een binnenste gedeelte. Het buitenoor (oorschelp en gehoorgang) staat in contact met de buitenlucht. Daar is de druk dezelfde als de luchtdruk. Het middenoor bevindt zich achter het trommelvlies. Het is een gesloten systeem gevuld met lucht. Daar zou de druk constant moeten zijn, ongeacht de plaats waar we ons bevinden.

Daarom staat het middenoor in verbinding met de buitenwereld via de buis van Eustachius. Dit buisje verbindt het middenoor met de keel, en zorgt ervoor dat de druk in het middenoor gelijk blijft aan de druk van de omgeving.

De buis van Eustachius functioneert minder goed wanneer de slijmvliezen van de keel en/of de neus gezwollen zijn zoals bij een verkoudheid of allergie. Dan kan ze verstoppen en ontstaat er een drukverschil tussen de buitenlucht en de lucht in het middenoor.

Bij een drukverschil kunnen klachten ontstaan, bv. oorpijn tijdens vliegreizen en duiken. Bij opstijgen van het vliegtuig daalt de druk in het vliegtuig en is er een relatieve overdruk in het middenoor. De buis van Eustachius (langs de kant van het oor) werkt dan als ventiel en zorgt ervoor dat de overtollige druk uit het middenoor via de buis ontsnapt. Tijdens het dalen moet er het omgekeerde gebeuren omdat er dan een relatieve onderdruk in het middenoor is. De buis van Eustachius (langs de keelkant) dient dan als ventiel. Helaas stroomt de lucht moeilijker terug in het middenoor en ontstaan er vaker klachten bij dalen.

Slaagt de buis van Eustachius er niet in om het drukverschil weg te werken, dan geraken de slijmvliezen en bloedvaatjes van het oor beschadigd en spreekt met van barotitis.

Is het drukverschil tussen het buiten- en middenoor zo groot dat het trommelvlies scheurt, dan spreekt me van een barotrauma.

Bij wie komt het voor?

Een barotrauma komt vaker voor bij kinderen die het vliegtuig nemen dan bij volwassenen, nl. 25% kinderen versus 5 tot 15% volwassenen. Waren er bij een eerdere vliegreis klachten, dan bedraagt het risico bij een volgende vliegreis 60 tot 70%.

Hoe kun je het herkennen?

Bij milde vormen van barotitis kun je het gevoel hebben dat je oren verstopt zitten of kan je een zoemgeluid horen.

Bij meer ernstige vormen is er hevige oorpijn.

Bij een scheur van het trommelvlies verdwijnt de pijn snel en kan er een waterige afscheiding, gemengd met bloed, uit het oor lopen.

In geval van een scheur van de ingang van het slakkenhuis in het middenoor, heb je meestal last van plotse doofheid, duizeligheid (vertigo) en braken.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je huisarts onderzoekt je buitenoor en trommelvlies met een otoscoop (d.i. een instrument waarmee hij in je oor kan kijken).

Daarmee kan hij vaststellen of er vocht achter het trommelvlies zit en of er schade aan is.

Met een stemvorktest kan hij je gehoor onderzoeken.

Voor een uitgebreider onderzoek, zoals een meting van de druk in het oor en gehoortests, zal hij je verwijzen naar de specialist (neus-keel-oorarts).

Wat kun je zelf doen?

Vermijd zoveel mogelijk vliegreizen en duiken wanneer je een bovenste luchtweginfectie, middenoorontsteking, sinusitis of allergische klachten hebt.

Is vliegen onvermijdelijk, dan is het belangrijk om niet te slapen tijdens de landing.

Je kunt de druk aan weerszijden van het trommelvlies gelijk proberen te houden door tijdens de landing iedere minuut:

• de mond te openen en te slikken of geeuwen;
• het Valsalva-manoeuvre uit te voeren: adem zacht uit terwijl je de mond gesloten houdt en de neus met je vingers dichtknijpt;
• te slikken met de mond gesloten en de neus dichtgeknepen;
• een neusballon (bijv.Otovent^®) op te blazen (lukt meestal vanaf de leeftijd van 3 jaar).

Kleine kinderen kan men tijdens de landing laten drinken om de druk in het middenoor gelijk te stellen.

Heb je na een vlucht oorpijn, dan kan een pijnstiller op basis van paracetamol helpen. Neem dit geneesmiddel dus standaard mee in je reisapotheek.

Oordopjes worden niet aanbevolen.

Na een barotrauma is vliegen of duikende eerste 10 dagen absoluut af te raden!

Wat kan je apotheker doen?

Een ontzwellende neusspray of –druppels (bijv.xylometazoline) kan je gebruiken een half uur voor het opstijgen of landen. Hiermee ontzwelt het slijmvlies rond de buis van Eustachius. Gebruik deze spray wel maximum 5 dagen na mekaar.

Wat kan je arts doen?

Bij barotitis of barotrauma is het niet nodig om een behandeling te starten. De aandoening verdwijnt meestal spontaan.

Bij hevige pijn zal je huisarts pijnstilling voorschrijven.

Heb je na een week nog klachten, dan kan de huisarts je verwijzen naar een neus-keel-oorspecialist om eventueel een gaatje te laten maken in het trommelvlies. Doorheen dat gaatje komt de vloeistof uit het oor naar buiten en verlicht de pijn onmiddellijk.

Bij steeds weerkerende barotitis kan een neusspray met cortisone (bijv. mometasone) nodig zijn.

Ook kan geprobeerd worden om ontzwellende medicatie in tabletvorm (pseudo-efedrine) voor het opstijgen en landen in te nemen.

Moet je vaak vliegen, dan kun je overwegen om buisjes in de trommelvliezen te laten plaatsen om de drukverschillen op te vangen.

Meer weten?

https://www.thuisarts.nl/gescheurd-trommelvlies

Bronnen

• www.ebpnet.be
• Zelfzorgadvies in de apotheek, Praktijkgids 2. S.Cornwell, V.Foulon. Uitgeverij Acco. Editie 2018.